herhangi bir surette uyuşturucu maddeyi kabul eden, kullanma amacıyla bulunduran veya herhangi bir şekilde uyuşturucu madde kullanan kişi uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçunu işlemiş olur (TCK md.191).
TCK m.191’deki suç genel olarak iki farklı şekilde işlenebilir:
• Uyuşturucu madde kullanma,
• Kullanmak amacıyla uyuşturucu madde bulundurma, satın alma veya kabul etme.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanma; bir kimsenin, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi, ağız ya da burun yoluyla ya da damarına veya deri altına şırınga ederek veya ettirerek ya da başka bir biçimde vücuduna alması olarak tanımlanmaktadır
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde bulundurma, bir kimsenin, kendisine veya başkasına ait uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi, kullanmak amacıyla fiili ve/veya hukuki egemenliği altında tutmasıdır. Bulundurma, uyuşturucu veya uyarıcı madde üzerinde fiili egemenlik ilişkisinin devam ettirilmesi anlamına gelmektedir. Burada kesintisiz suç söz konusu olduğundan, uyuşturucu veya uyarıcı madde bulundurmanın kısa veya uzun süreli olmasının suçun oluşumu açısından bir önemi bulunmamaktadır.(YCGK-K.2020/102).
Kişisel ihtiyacı aşacak ölçüde uyuşturucu madde bulundurulması halinde, fail, uyuşturucu madde ticareti suçu ile cezalandırılmaktadır.
Kullanmak İçin Uyuşturucu Madde Bulundurma Suçunun Şartları
“Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu” ile “uyuşturucu madde ticareti suçu” birbirine karıştırılmamalıdır. İşlenen fiilin kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma mı yoksa uyuşturucu madde ticareti mi olduğunun tespiti için sanığın “bulundurma amacının” değerlendirilmesi gerekir. Sanığın amacı şu kriterler gözetilerek anlaşılmaya çalışılır (YCGK-K.2013/423):
1. Uyuşturucu Maddenin Miktarı: Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma ile uyuşturucu madde ticareti açısından en önemli ölçüt, yakalanan uyuşturucu maddenin miktarıdır. Sanığın kişisel ihtiyaç sınırını aşacak miktarda uyuşturucu madde bulundurması, uyuşturucu maddeyi kişisel kullanım amacı dışında (Örn, satış, nakil vs) bulundurduğunun göstergesidir. Kişisel kullanım için kabul edilebilecek miktar, kişinin fiziksel ve ruhsal yapısı ile uyuşturucu veya uyarıcı maddenin niteliğine, cinsine ve kalitesine göre değişiklik göstermekle birlikte, örneğin, Adli Tıp Kurumunun mütalaalarında esrar kullananların her defasında 1-1,5 gram olmak üzere günde üç kez esrar tüketebildikleri bildirilmektedir. Buna göre yıllık kullanım miktarının üzerinde uyuşturucu madde bulunduran sanığın, uyuşturucu maddeyi kullanma amacı dışında bulundurduğu kabul edilmektedir.
2. Failin Davranışları: Sanığın elindeki uyuşturucu maddeyi başkasına satma ya da devir veya tedarik etme hususunda herhangi bir davranış içerisine girip girmediği araştırılmalıdır. Failin davranışları uyuşturucu maddeyi kullanma amacına yönelik olmalıdır. Örneğin, failden uyuşturucu madde satın aldığını söyleyen tanık veya başkaca sanık beyanı varsa, fiil uyuşturucu madde ticareti suçu olarak vasıflandırılır. Failin, uyuşturucuyu satmak üzere müşteri arayışına girmesi, pazarlık yapması veya numune göstermesi gibi davranışlar uyuşturucu madde ticareti suçu işlendiğine dair hususlardır.
3. Uyuşturucu Maddenin Bulundurulduğu Yer: Uyuşturucu veya uyarıcı maddenin sanık tarafından bulundurulduğu yer dikkate alınarak uyuşturucu maddenin kullanmak için mi yoksa ticaret için mi bulundurulduğu tespit edilmelidir. Kişisel ihtiyacı için uyuşturucu madde bulunduran kimse, bunu her zaman kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde bulundurur (Örneğin, ev, işyeri vb.). Uyuşturucu maddenin kolayca ulaşılamayacak bir yerde zulalanmış olması (örneğin bir depoda) uyuşturucu madde ticareti (alım-satım) yapıldığının göstergesidir.
4. Uyuşturucu Maddenin Bulunduruluş Şekli: Uyuşturucu veya uyarıcı maddenin bulunduruluş şekli de suç vasfının tespiti açısından önemli ölçütlerden biridir. Uyuşturucu maddenin çok sayıda ve özenli olarak hazırlanmış küçük paketçikler halinde bulunması, her paketçiğin içine hassas biçimde yapılan tartı sonucu aynı miktarda uyuşturucu madde konulmuş olması, uyuşturucu maddenin ele geçirildiği yer veya yakınında hassas terazi ve paketlemede kullanılan ambalaj malzemelerinin yakalanması, uyuşturucunun kullanım dışında bir amaçla bulundurulduğu hususunda önemli bir belirti olacaktır. Madde bulaşıklı hassas terazi ele geçirilmesi de uyuşturucu ticareti yapıldığına ilişkin bir belirti olarak değerlendirilmektedir.
5. Bulundurulan Uyuşturucu Maddenin Çeşitliliği: Uyuşturucu maddeler ayrı ayrı kullanım sınırında olsa bile, çeşitli uyuşturucu maddelerin birlikte bulundurulması, uyuşturucu madde ticareti suçu işlendiği hususunda bir belirtidir. Buna göre; esrar, eroin, kokain, MDMA, sentetik kannabinoid gibi maddelerin bir arada bulundurulması uyuşturucunun kullanma amacıyla değil, ticaret amacıyla bulundurulduğunu gösterir.
6. Sanığın Uyuşturucu Madde Kullanıp Kullanmadığı: Uyuşturucu madde kullanan bir kimsenin kullanmak için uyuşturucu madde bulundurabileceği varsayılmaktadır.
7. Sanığın Sosya-Ekonomik Durumu ve Geliri: Diğer delillerle birlikte sanığın sosyal ve ekonomik durumu da göz önünde bulundurularak geçimini nasıl sağladığı gelirinin kaynağı gibi olgular da suçun işlenip işlenmediğinin anlaşılması açısından bir kriter olarak değerlendirilmektedir.
Uyuşturucu Madde Kullanma veya Bulundurma Suçunun Cezası
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçunun; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına 200 metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır. Yani, bu halde suçun cezası 3 yıldan 7,5 yıla kadar hapis cezasıdır.
Uyuşturucu Madde Kullanma ve Bulundurma Suçunda Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi
Uyuşturucu madde kullanma suçu nedeniyle başlatılan soruşturma neticesinde, toplanan delillerle kamu davası açmak için yeterli şüphe olduğunu tespit eden Cumhuriyet savcısı şüpheli hakkında 5 yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verir. Cumhuriyet savcısı, bu durumda şüpheliyi, erteleme süresi zarfında kendisine yüklenen yükümlülüklere uygun davranmaması veya yasakları ihlal etmesi halinde hangi sonuçların doğacağı konusunda uyarır.
Erteleme süresi zarfında şüpheli hakkında asgari bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre denetimli serbestlik müdürlüğünün teklifi üzerine veya resen Cumhuriyet savcısının kararı ile altışar aylık sürelerle en fazla iki yıl daha uzatılabilir. Hakkında denetimli serbestlik tedbiri verilen kişi, gerek görülmesi hâlinde denetimli serbestlik süresi içinde tedaviye tabi tutulabilir. Cumhuriyet savcısı, erteleme süresi zarfında uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanıp kullanmadığını tespit etmek için yılda en az iki defa şüphelinin ilgili kuruma sevkine karar verir.
Kişinin, erteleme süresi zarfında aşağıdaki fiilleri işlemesi halinde erteleme kararı kaldırılarak kamu davası açılır:
• Kendisine yüklenen yükümlülüklere veya uygulanan tedavinin gereklerine uygun davranmamakta ısrar etmesi,
• Tekrar kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması,
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması.
Erteleme süresi zarfında kişinin kullanmak için tekrar uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması, dördüncü fıkra uyarınca ihlal nedeni sayılır ve ayrı bir soruşturma ve kovuşturma konusu yapılmaz.
Uyuşturucu Kullanma Suçunda Denetimli Serbestlik ve İhlali
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçunda denetimli serbestlik tedbiri şu şekilde bir prosedür ile uygulanmaktadır:
Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında verilen 5 yıl süreli kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararını ve şüpheliye yüklenen yükümlülükleri şüpheliye tebliğ eder. Soruşturma dosyası takibin yapılması için Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğüne gönderilir. Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü de şüpheliye tebligat çıkartarak tebliğden itibaren 10 gün içinde şube müdürlüğüne başvurarak denetim programına katılmasını ister. Şüphelinin 10 gün içinde Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü’ne başvurması bir zorunluluktur. Şüpheli 10 günlük yasal süresi içinde Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğüne başvurmadığı takdirde hakkında denetimli serbestlik programına uymadığına dair tutanak düzenlenip dosya tekrar savcılığa gönderilmektedir. Cumhuriyet savcısı da tebligata rağmen denetime uyulmadığı gerekçesiyle şüpheli hakkında bir iddianame düzenleyerek kamu davası açmaktadır.
Şüpheli, 10 günlük süre içerisinde başvurarak denetimli serbestlik programı başladıktan sonra 2 kez programı ihlal ettiği takdirde, denetim serbestlik dosyası ihlalden dolayı kapatılıp savcılığa gönderilmektedir.
Şüpheli erteleme süresi zarfında denetimli serbestlik yükümlülüklerine aykırı davranmadığı ve yasakları ihlal etmediği takdirde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Denetimli serbestlik yükümlülükleri ihlal edildiği takdirde, mahkemece duruşma açılır. Mahkeme, daha önce savunması alınmış olmak koşuluyla sanığa, “tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine uymadığının iddia edilmesi nedeniyle, duruşmaya gelip bu konuda beyanda bulunması veya diyeceklerini duruşma gününe kadar yazılı olarak bildirmesi gerektiği, mazeretsiz olarak duruşmaya gelmediği ve diyeceklerini yazılı olarak bildirmediği takdirde tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uymadığı kabul edilerek, cezaya hükmolunabileceği” uyarısını içeren davetiye tebliğ eder. Sanık davetiye tebliğine rağmen duruşmaya gelmez veya diyeceklerini yazılı olarak da bildirmez ise, mahekeme, sanığın yokluğunda hüküm verilebilecektir.
Cezanın Ertelenmesi, Adli Para Cezasına Çevirme ve HAGB
Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Uyuşturucu madde kullanma suçu, ceza miktarı nedeniyle adli para cezasına çevrilmeye elverişli suçlardan değildir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Uyuşturucu madde kullanma suçu nedeniyle, kamu davası açıldıktan sonra yapılan yargılama neticesinde hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilebilir.
Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Uyuşturucu madde kullanma suçunun hapis cezası ertelenebilir.
Mahkumiyet Halinde Tedavi ve Rehabilitasyon Tedbiri
TCK m.191 gereği mahkumiyetine karar verilen hükümlülerin cezalarının infazı aşamasında denetimli serbestlik programı kapsamında tedavi ve rehabilitasyon programı uygulanır.
Türk Ceza Kanununun 191 inci maddesinde yer alan kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçundan hükümlü olanlar ayrıca tedavi ve rehabilitasyon programlarına katılma yükümlülüğüne tabi tutulur (5275 sayılı Kanun m.105/A-5).
Uyuşturucu Madde Kullanma Suçunda Etkin pişmanlık (TCK 192)
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.
Bu suçlar haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz.
Uyuşturucu Madde Kişisel Kullanım Sınırı/Miktarı (HSYK Görüşü)
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, 16-19 Mayıs 2013 tarihli hukuki müzakare toplantı tutanağı ile uyuşturucu madde kişisel kullanım miktarı/sınırı konusunda aşağıdaki görüşü ifade etmiştir:
Yaygın uygulama kriterlerine göre, her ne kadar mahkemelerde yıllık 1 kg. Esrar bulundurmanın kişisel ihtiyaç miktarı olarak bilinse bile son zamanlarda uyuşturucu madde nakletme ve ticaret suçlarında daha küçük miktarlar taşınarak bu suç işlendiği için yıllık net 600-700 gram üzerindeki esrar maddesinin ticaret amacıyla bulundurma olarak Yargıtay’ca benimsediği gözlemlenmiştir.
Eroin ve kokain maddelerinde başka bir yan delil yoksa kişiden ele geçirilen 20 gram ve üzeri madde, uyuşturucu madde içeren sentetik haplarda ise 50 adet ve üzerinin kullanım amacıyla değil ticaret amacıyla bulundurulduğu yine Yargıtay’ca benimsendiği paylaşılmıştır.
Yapılan araştırmalarda esrar maddesinde günlük kullanım miktarının 2 gram, eroinde 150 miligram, kokainde 60 miligram, haplarda 3-4 adet olduğu görülmüştür.
Kişide yukarıda paylaşılan miktarlardan daha düşük ancak birden fazla çeşit uyuşturucu madde ele geçtiğinde de fiilin ticaret suçunu oluşturacağı değerlendirilmiştir. Örneğin, kişide 50 gram esrar, 2 gram eroin, 8 adet hap ele geçmişse bu durumda fiilin uyuşturucu madde ticareti suçunu oluşturduğuna ilişkin Yargıtay’ın kararları olduğu belirtilmiştir. Bu kıstaslar temel olarak gözetilse bile her dosya ve her sanık kendine özgü şartlarıyla değerlendirileceği ifade edilmiştir.
Uyuşturucu Madde Kullanma Suçunda Zamanaşımı ve Şikayet
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçu takibi şikayete bağlı suçlar kategorisinde olan suçlardan değildir. Bu nedenle, suçun takibi için herhangi bir şikayet süresi yoktur. Suç, dava zamanaşımı süresine riayet edilmek şartıyla her zaman soruşturma ve kovuşturma konusu yapılabilir.
Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde ceza davası kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise davanın düşmesine yol açan bir ceza hukuku kurumudur. Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu için dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Uyuşturucu Madde Kullanma Suçunda İspat
Uyuşturucu madde kullanma suçu daha çok sanıklarda uyuşturucu madde ele geçirilmesi suretiyle ispatlanmaktadır. Uyuşturucu madde ele geçirilemediği hallerde tıbbi delillere dayalı bir şekilde sanığın uyuşturucu madde kullandığı ispatlanmalıdır. Sanığın uyuşturucu madde kullandığına ilişkin soyut ikrarına dayanılarak cezalandırılması hukuka aykırıdır. Çünkü, uyuşturucu kullandığını ikrar eden sanığın ne tür bir uyuşturucu kullandığını tespit etmek mümkün olmadığından suçun ispatlandığı kabul edilemez.
Sanık uyuşturucu madde kullandığını söylemiş ise de, sanığa ait uyuşturucu maddenin ele geçirilememesi, uyuşturucu madde kullandığının tıbben saptanamamış olması ve soyut ikrarı dışında, yüklenen suçu işlediğini somut bir olgu olarak ortaya koyan, her türlü şüpheden uzak, yasal ve yeterli herhangi bir kanıtın da bulunmadığının anlaşılması karşısında; beraatine karar verilmesi gerekirken, mahkûmiyetine hükmedilmesi, bozma nedenidir (Y10CD-2020/1319).
Sanık uyuşturucu madde kullandığını söylemiş ise de, sanığa ait uyuşturucu maddenin ele geçirilememesi nedeniyle kullandığını söylediği maddelerin niteliklerinin belirlenmesinin mümkün olmaması, uyuşturucu madde kullandığının tıbben saptanamamış olması ve soyut ikrarı dışında dava tarihi öncesi yüklenen suçu işlediğinin somut bir olgu olarak ortaya koyan her türlü şüpheden uzak yasal ve yeterli herhangi bir kanıtında bulunmadığının anlaşılması karşısında, beraatine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde mahkumiyetine hükmedilmesi, bozma nedenidir (Y10CD-K.2019/1620).
Uyuşturucu Madde Kullanma veya Bulundurma Suçunda Görevli Mahkeme
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçu ile ilgili yargılama yapma görevi asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilmektedir.
